Wynalezienie mikroskopu to jedno z najważniejszych odkryć nauki, dzięki któremu możliwy był ogromny postęp w dziedzinie biologii i pozostałych nauk ścisłych. To między innymi mikroskop umożliwił zbadanie reakcji zachodzących we wnętrzu żywych organizmów oraz przyczynił się do powstania nowych gałęzi nauki takich jak cytologia czy mikrobiologia. Od momentu wynalezienia mikroskopu mięło już jednak ponad 500 lat, a klasyczny mikroskop optyczny ewoluował – dziś na rynku znajdziemy co najmniej kilkanaście rodzajów mikroskopów, mających zastosowanie w najróżniejszych dziedzinach życia. W biologii mimo to stosuje się przede wszystkim mikroskopy optyczne, mikroskopy konfokalne oraz mikroskopy fluorescencyjne.

Mikroskop biologiczny – do czego służy?

Mikroskopy biologiczne są zdecydowanie najczęściej kupowanym i stosowanym przez biologów modelem mikroskopów badawczych. Standardowe mikroskopy optyczne znane między innymi ze szkolnych laboratoriów biologicznych są już coraz rzadziej stosowane, gdyż zastępują je bardziej wyspecjalizowane mikroskopy. Dzisiejsze modele to znakomite rozwiązanie zarówno dla laboratoriów analitycznych wykonujących zaawansowane badania, jak i do prac na mniejszą skalę, a nawet do użytku domowego. W nowoczesnych mikroskopach stosuje się wiele zaawansowanych i skomplikowanych technik, takich jak kontrast fazowy, czy fluorescencja, co pozwala na pogłębienie obrazu i jeszcze dokładniejsze wykonywanie badań zarówno przez profesjonalistów, jak i amatorów.

Rodzaje mikroskopów

Mikroskop konfokalny opiera swoje działanie na mikroskopii świetlnej z powiększonym kontrastem i rozdzielczością. Stosowany głównie do uzyskania wysokiej jakości obrazów oraz rekonstrukcji obrazów w trzech wymiarach, jest częstym narzędziem pracy w wielu naukach biologicznych. Stosowanie mikroskopów konfokalnych pozwala na eliminowanie odbłysków pochodzących z soczewki, a nie bezpośrednio badanej próbki, dzięki czemu zwiększony zostaje kontrast widzianego obrazu.

Mikroskop fluorescencyjny to mikroskop świetlny używany głównie do badań substancji organicznych i nieorganicznych. Jego działanie opiera się na zjawisku fluorescencji i fosforescencji, a nie jak w przypadku tradycyjnego mikroskopu optycznego na zjawiskach odbicia i absorpcji światła. W kontekście biologicznym fluorescencja próbki jest zwykle wynikiem dodania do niej fluoroforów, czyli substancji chemicznych, które fluoryzują po wzbudzeniu światłem o określonej długości. Metoda ta jest przede wszystkim wykorzystywana w biologii molekularnej, gdyż pozwala na wyznakowanie elementów komórki takich jak białka czy organelle.

Mikroskop optyczny pozwala na generowanie powiększonego obrazu badanego przedmiotu poprzez wykorzystanie światła przechodzącego przez układ soczewek. Współczesne mikroskopy optyczne są znacznie bardziej zaawansowane niż ich pierwowzory, jednak w dalszym ciągu bazują one na tych samych prawach fizyki, a więc odbijaniu i absorpcji światła. W biologii stosuje się je przede wszystkim do obserwacji drobnoustrojów, oraz tkanek i komórek. W swojej pracy wykorzystują je między innymi mikrobiolodzy, histolodzy oraz cytolodzy.

Mikroskopy cyfrowe

Postęp technologiczny pozwala na coraz to śmielsze poczynania wynalazców, również w kontekście mikroskopów. Dostępne dziś mikroskopy cyfrowe to doskonała alternatywa dla tradycyjnych mikroskopów optycznych. Dzięki współczesnym mikroskopom biologicznym cyfrowym możliwe jest uzyskanie obrazu powiększonego o nawet kilka tysięcy razy, co oczywiście byłoby możliwe w przypadku bardzo drogich i specjalistycznych mikroskopów tradycyjnych. To, co jednak wyróżnia mikroskopy cyfrowe to znacznie niższa cena i tym samym dostępność zarówno dla profesjonalnych i specjalistycznych laboratoriów, jak i osób amatorsko zajmujących się badaniami biologicznymi.