Nie sposób wyobrazić sobie dziś jakiegokolwiek laboratorium chemicznego bez rzędów równo ustawionych menzurek, pipet, kolb i zlewek. To właśnie specjalistyczne szkło laboratoryjne umożliwia przeprowadzanie wszelkich doświadczeń i reakcji chemicznych w sposób bezpieczny i kontrolowany, zarówno przez specjalistów i doświadczonych chemików, jak i uczniów w szkołach czy studentów kierunków chemicznych. Wśród najczęściej używanych, a jednocześnie najbardziej uniwersalnych naczyń ze szkła laboratoryjnego znajdujemy między innymi zlewki, krystalizatory, bagietki, cylindry, kolby, lejki, szkiełka zegarkowe, chłodnice, czy pipety. Czym jednak jest tak naprawdę szkło laboratoryjne i skąd jego niezwykła odporność? Jakie szklane naczynia znajdziemy w każdym laboratorium chemicznym?

Szkło tradycyjne, a szkło laboratoryjne  – podstawowe różnice

Tradycyjne spodki czy szklanki obecne właściwie w każdej kuchni nie mają najmniejszych szans w kontakcie z warunkami panującymi w laboratoriach chemicznych. Podstawową różnicą pomiędzy szkłem tradycyjnym, a szkłem laboratoryjnym są związki, z jakich materiał został wykonany. Szkło jako substancja nie posiada własnej budowy krystalicznej – można wręcz określić ją jako substancję bezpostaciową lub przechłodzoną ciecz, która po zastygnięciu jest cieczą o stałym stanie skupienia. Szkło jest z reguły substancją stałą, o przeźroczystej barwie i niezwykle kruchej budowie, nie przewodzącą prądu elektrycznego. Tradycyjne szkło, określane technicznie jako szkło sodowe to połączenie tlenku sodu, tlenku węgla i tlenku krzemu (IV). Szkło takie charakteryzuje się przede wszystkim niską temperaturą topnienia i wysoką kruchością. Powszechnie stosuje się je do wyrobu przedmiotów codziennego użytku, a więc szklanek, czy dzbanków kuchennych.

Szkło laboratoryjne to specjalnie wzmocniona odmiana szkła tradycyjnego, charakteryzująca się przede wszystkim silniejszą strukturą i wyższą wytrzymałością na różnego rodzaju czynniki, osiąganą dodawaniu innych niż w przypadku szkła tradycyjnego tlenków. Jeden z najpopularniejszych wariantów, szkło potasowe, to połączenie tlenków potasu, wapnia oraz krzemu (IV). Szkło potasowe jest dzięki temu trudno topliwe, przez co sprawdza się idealnie w warunkach laboratoryjnych, gdzie przeprowadzane reakcje wymagają podgrzewania substancji. Szkło kwarcowe to z kolei szkło powstałe po połączeniu tlenku potasu i tlenku krzemu (IV). Ten wariant jest również trudno topliwy, a przy tym odporny na gwałtowne zmiany temperatur. Szkło ołowiowe, wykorzystywane przy produkcji soczewek laboratoryjnych to substancja łatwo topliwa, charakteryzująca się jednocześnie wysokim współczynnikiem załamania światła.

Wyposażenie laboratorium – podstawowe elementy szklane

Wśród wyposażenia, które spotkamy w każdym laboratorium chemicznym, niewątpliwy prym wiodą wszelkiego rodzaju zlewki. Służące do odmierzania i krótkotrwałego przechowywania substancji naczynia występują w wielu wariantach pojemnościowych i są najczęściej wykorzystywane do przeprowadzania drobnych reakcji chemicznych.

Bagietki to z kolei szklane pręciki wykorzystywane do mieszania substancji. Choć dziś stosuje się już znacznie częściej mieszadła mechaniczne, obecność tradycyjnych bagietek ze szkła laboratoryjnego jest wskazana dla każdego laboratorium. Bagietki przypominają wyglądem pipety, bez których również praca w laboratorium byłaby znacznie trudniejsza. Pipety pozwalają na odmierzanie bardzo dokładnych ilości płynów i pozwalają na dozowanie substancji w postaci kropel. Do wkraplania substancji przydadzą się również wkraplacze ze specjalnym kranikiem umożliwiającym precyzyjne odmierzanie ilości substancji dodawanej. Tuż obok nich spotykamy kolby, które są nieodłącznym elementem większości reakcji chemicznych. Ich płaskie dno pozwala na swobodne ustawienie naczynia na płaskiej powierzchni, a specyficzny kształt bańki lub stożka umożliwia prowadzenie reakcji w określonych warunkach. Płaskie dno kolby to również szansa na zamontowanie naczynia przy palniku Bunsena, służącym do podgrzewania reakcji. Na koniec przywołamy jeszcze cylinder miarowy – naczynie nieodłączne w precyzyjnej pracy każdego chemika służące do dokładnego odmierzania płynnych substancji.